Hij komt op met een grote glimlach en een bak vol positieve energie: Christiaan Jelsma. Dat hij de interactie met het publiek niet schuwt is direct duidelijk, want hij laat ons meteen meezingen met kinderliedjes ‘visje, visje in het water’ en ‘in de maneschijn’.
Op het eerste gezicht lijkt het een beetje willekeurig, maar niets is minder waar, want in het laatste liedje blijkt namelijk een stichtelijke boodschap te zitten. Het refereert aan wat er vroeger met ongewenste kindjes gebeurde: die werden in een bakje bij het weeshuis gelegd, waarna ze met een wieltje naar binnen werden getakeld. ‘En nu draaien wij dat wieltje nog eens om’, krijgt daardoor opeens een heel andere betekenis. De anekdote is exemplarisch voor de Verdenking. Jelsma durft te schuren in zijn cabaretvoorstelling over vader zijn van een kindje met Downsyndroom.
Zo vraagt hij zich af of het misschien karma is dat zijn zoon Down heeft. Ooit was Jelsma op vakantie in Zuid Afrika en reed hij een deuk in andermans auto. In plaats van daar eerlijk over te zijn verplaatste hij zijn auto naar een andere plek, zodat hij onschuldig leek. Jelsma stelt zich voor dat er boven in de hemel een afdeling karma is, waar ze hem hiervoor wilden straffen met het Downsyndroom. Een absurde gedachte, maar wel een eerlijk inkijkje in hoe hij probeerde grip te krijgen op wat hem overkwam.
In de voorstelling neemt Jelsma de toeschouwer mee in zijn proces, vanaf het moment dat de dokter uitspreekt dat hij de baby ‘verdenkt’ van het Downsyndroom. Een niet al te sympathieke woordkeuze. Zo gaan Jelsma en zijn vrouw van ‘een kindje dat wordt verwacht, naar een kindje dat wordt verdacht’. Het is voelbaar hoe wrang deze woorden moesten klinken voor de kersverse ouders. En er wringt nog meer, want Jelsma is zich er van bewust dat andere mensen hem vanaf nu zullen beschrijven met: ‘O Christiaan, dat is toch die jongen met dat kindje met Down…’
Gelukkig voelt de Verdenking op geen enkel moment aan als te zwaar. Jelsma weet de ernst op knappe manier af te wisselen met de luchtigheid. Zeer vermakelijk is zijn genadeloze zelfspot als hij vertelt hoe hij en zijn vrouw hoopten op een wonder bij de uitslag in het ziekenhuis: ‘Wij zijn christelijk, dus we dachten: we zetten nu de joker in, dus we gaan bidden voor een wonder.’ Ook geestig is de opsomming van de Unique Selling Points van het Downsyndroom, waarin hij de soms te positieve beeldvorming van Down op de hak neemt. En natuurlijk Jelsma’s demonstratie van hoe je op subtiele wijze iemand kunt nakijken op straat, zonder dat diegene dat doorheeft.
De speelstijl van Jelsma is energiek en fysiek, al moet hij in het begin een beetje op gang komen. Dat het spelen van typetjes hem op het lijf geschreven is, moge duidelijk zijn: Jelsma speelt in het dagelijks leven typetjes op feesten en partijen met zijn bedrijf Toptypetjes.nl. Hij blinkt in de voorstelling uit in het naspelen van zijn kakkerige vriend Dennis, die onbeschaamd opschept over hoe zijn zoon in de plus-plus-plusklas zit. Ook zijn Duitse accent en zijn vertolking van de chromosomen werken erg op de lachspieren.
De Verdenking weet de toeschouwer te raken met een aantal ontroerende anekdotes. Bijzonder is het verhaal over de schoonmaker in de lift. Jelsma en zijn vrouw vertellen hem dat ze een kindje met Down hebben, waarop de schoonmaker hen vol trots een foto van zijn eigen zoontje met Down laat zien en de woorden spreekt: ‘Ik snap dat je verdrietig bent, maar het komt goed.’ Ook het gegeven dat Jelsma soms even vergeet dat hij ook nog een dochter heeft, komt binnen. Al zou dit nog wat verder uitgewerkt mogen worden. Ook zou het meerwaarde kunnen hebben om te schetsen wat de impact is op de relatie van Jelsma en zijn vrouw, deze dimensie van het verhaal blijft nu onbelicht.
De voorstelling sluit af met een boodschap van hoop: na een moment van crisis realiseert Jelsma zich dat hij afscheid moet nemen van zijn verwachtingen en van het perfecte plaatje. Hij neemt zich voor om meer te leven vanuit verwondering. En natuurlijk is er altijd die onvoorwaardelijke liefde die hij voelt voor zijn kind, daar kan niks tegen op.
MARIT DE WEERD
23 maart 2023
Orpheus, Apeldoorn